Paslanmaz çelik, korozyona karşı yüksek direnç gösteren bir alaşımdır. Bu direnç, yüzeyinde oluşan ince ve yoğun bir oksit tabakası sayesinde sağlanır. Ancak üretim süreçlerinde bu tabaka zarar görebilir ve korozyon riskini artırabilir. Bu nedenle paslanmaz çelik yüzeylerin dayanıklılığını artırmak için pasivasyon işlemi uygulanır.
1. Paslanmaz Çelik ve Pasif Tabaka Nedir?
Paslanmaz çelik, en az %10,5 krom içeren demir bazlı bir alaşımdır. Krom, çelik yüzeyinde oksijenle reaksiyona girerek ince bir krom oksit tabakası (pasif tabaka) oluşturur. Bu tabaka, yüzeyi korozyondan korur ve paslanmaz çeliğin dayanıklılığını artırır.
2. Pasivasyon İşlemi Neden Gereklidir?
Üretim süreçlerinde yüzeye yapışan yabancı maddeler (demir partikülleri, kaynak yanıkları, yağ, gres vb.), paslanmaz çeliğin doğal pasif tabakasını bozarak korozyona yol açabilir. Pasivasyon işlemi, bu kirleticileri temizleyerek yüzeyin doğal olarak tekrar pasif hale gelmesini sağlar.
3. Paslanmaz Çelikte Korozyon Türleri
- Çukurcuk Korozyonu: Halojen iyonlarının neden olduğu noktasal aşınmalar.
- Taneler Arası Korozyon: Kaynak sonrası oluşan hassas bölgelerde meydana gelir.
- Galvanik Korozyon: Farklı metallerin teması sonucu oluşur.
- Genel Korozyon: Çelik yüzeyinin homojen bir şekilde aşınmasıdır.
4. Pasivasyon Kimyasalları ve Kullanım Yöntemleri
Pasivasyon işlemi için genellikle asit bazlı çözeltiler kullanılır. Bu kimyasallar, yüzeydeki demir partiküllerini çözerek pasif tabakanın yeniden oluşmasını sağlar. Pasivasyon kimyasalları kıvamlı ve likit yapıda üretilir.Kıvamlı ürünler özellikle büyük malzemelere (makine,tank,reaktör vb.) olduğu yerde uygulanır.Likit ürünler, küçük malzemelerin oluşturulan bir havuz içine daldırılması suretiyle uygulanır.Uzun boru hatlarında likit ürünler bir sirkülasyon pompası ile hat içinde sirküle edilir. Malzemenin büyüklüğüne ve durumuna uygun kimyasal seçimi ve uygulama şekli zaman, işcilik ve üründen tasarruf etmemizi sağlar.Diğer kurallarada uyarak kaliteli bir pasif tabaka elde edilir.
5. Pasivasyon İşlem Aşamaları
1. Ön Temizlik: Yağ, gres ve organik kirleticiler temizlenir.
2. Asitle İşlem (Pasivasyon): Özel pasivasyon çözeltileri ile yüzeydeki yabancı partiküller giderilir.
3. Durulama: Kimyasal kalıntılar tamamen temizlenir.
4. Kurulama: Yüzeyde su lekesi veya kalıntı kalmaması için kurutma işlemi uygulanır.
6. Paslanmaz Çelik İçin Pasivasyon Standartları
- ASTM A967: Asit bazlı pasivasyon işlemlerini kapsar.
- AMS 2700: Havacılık ve savunma sanayinde kullanılan pasivasyon yöntemlerini belirler. - QQ-P-35: Havacılık, uzay, nükleer ve sağlık alanında uygulanır.
- ISO 16048: Metal yüzeylerin pasivasyon işlemine ilişkin uluslararası standarttır.
7.Hatalı Pasivasyonun Sonuçları
Yanlış veya eksik pasivasyon, paslanmaz çelik yüzeyinde korozyon oluşmasına, estetik bozulmalara ve mekanik dayanımın azalmasına yol açabilir. Özellikle kaynak işlemlerinden sonra düzgün bir pasivasyon yapılmazsa, paslanmaz çelik yüzeyinde pas lekeleri oluşabilir.
8. Çevresel ve İş Güvenliği Önlemleri
Pasivasyon kimyasalları kullanılırken şu önlemler alınmalıdır:
- Kimyasala dayanıklı eldiven ve gözlük kullanımı
- Havalandırma sağlanması
- Asitlerin nötralizasyonu ve uygun bertarafı
9. Uygulama Alanları ve Sanayide Kullanımı
- Gıda ve İçecek Sanayi
- Tıbbi ve Cerrahi Aletler
- Havacılık ve Otomotiv
- Kimya Endüstrisi - Otomotiv Sektörü
10. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Pasivasyon işlemi tüm paslanmaz çelik türlerinde gerekli midir?
Evet tüm paslanmaz çeliklerde gereklidir.
Pasif tabaka zamanla bozulur mu?
Kimyasal ve mekanik etkilere bağlı olarak zarar görebilir, bu yüzden periyodik testlerle kontrol edilmelidir.
Paslanmaz çelik pasivasyonu, malzemenin uzun ömürlü ve dayanıklı olmasını sağlamak için kritik bir işlemdir. Doğru pasivasyon yöntemi seçildiğinde, paslanmaz çelik yüzeyin korozyona karşı direnci artar ve kullanım ömrü uzar.